Edward Dwurnik
Jeden z najbardziej znanych i charakterystycznych polskich malarzy. Swój styl ukształtował inspirując się twórczością Nikofora, malarza-samouka z Krynicy. Malarstwo Dwurnika jest ekspresyjne, a kreska rysunkowa i pospieszna. Dorobek artysty obejmuje ponad 3,5 tys. obrazów oraz 10 tys. rysunków – wszystkie katalogował na bieżąco w specjalnym rejestrze.
Doświadczeniem, na którym artysta zbudował swój charakterystyczny styl, było zetknięcie z pracami artysty-samouka Nikifora, które zobaczył latem 1965 r. na wystawie w Kielcach. Od wykonanego pod ich wpływem „Rysunku nr 1” z 13 czerwca 1965 r. Dwurnik datował swoją działalność artystyczną. Zainspirowany twórczością tego prymitywisty tworzył brutalnie realistyczne, czasem wręcz groteskowe prace. Już w latach 60. XX w. ukształtowała się jego charakterystyczna rysunkowa forma.
Znakiem rozpoznawczym Dwurnika stał się w cykl „Podróże autostopem”, rozpoczęty w 1966 r., jeszcze podczas studiów na warszawskiej ASP. Składają się na niego pejzaże miejskie obserwowane z lotu ptaka, z charakterystycznym nagromadzeniem motywów. Zazwyczaj przedstawiają konkretne polskie miasta, jednak bez wiernego odwzorowania topografii ani perspektywy. Na obrazach z tego cyklu sąsiadują ze sobą czasem budynki w rzeczywistości oddalone od siebie o wiele przecznic. Miasta Dwurnika zasiedlają nie tylko ludzie, ale także cały zestaw innych obiektów. Jednym z częstszych są „idole” – monumentalne pomniki-głowy, symbolizujące władzę totalitarną.
W 1970 r. Dwurnik obronił pracę dyplomową w pracowni prof. Eugeniusza Eibischa z cyklem „Dyplom”. W kolejnym roku w Galerii Współczesnej w Warszawie odbyła się jego debiutancka wystawa. W latach 70. XX w. artysta zapoczątkował także kolejne cykle: „Robotnicy” (prace tworzone w latach 1975-1991) oraz „Sportowcy”(1972-1992). Zwłaszcza drugi z nich zapewnił Dwurnikowi miano malarza codzienności PRL-u – tytułowi „Sportowcy” to według słów artysty albo palacze popularnych wówczas papierosów „Sportów”, albo też po prostu mistrzowie w dyscyplinie przepychania się łokciami. Dwurnik stworzył w tej serii prac katalog peerelowskich typów ludzkich, w tym inżynierów, rolników indywidualnych, czy pijaków.
W twórczości Dwurnika widać zmiany zachodzące w Polsce w poszczególnych okresach. W latach 80. XX w. malował np. „człowieka podziemnego”, a wystawa poświęcona Sierpniowi ’80 w warszawskiej galerii MDM w październiku 1980 r. odbiła się szerokim echem (w styczniu 1981 r. otrzymał za nią Nagrodę Krytyki Artystycznej im. Cypriana Norwida). W cyklu „Warszawa” artysta zawarł z kolei proroczą wizję stanu wojennego, ogłoszonego kilka miesięcy później, 13 grudnia 1981 r. W zimowej stolicy umieścił wrony na śniegu, a na pustych ulicach zasieki i czołgi.
Pierwsza połowa lat 90. to tzw. błękitny okres w twórczości malarza. W 1992 r. rozpoczął pracę nad cyklem „Błękitny” z abstrakcyjnymi pejzażami morskimi. Z kolei rok później zaczął tworzyć „Niebieskie miasta”, przedstawiające europejskie metropolie, m.in. Londyn, Paryż, Stuttgart czy Barcelonę. Ten motyw powrócił u Dwurnika już w XXI w., gdy malował najpierw największe, później inne powiatowe i gminne miejscowości Polski, odchodząc z czasem od niebieskiego w stronę kompozycji kolorowych.
Po 2000 r. artysta zwrócił się na chwilę w stronę malarstwa abstrakcyjnego, rozpoczynając pracę nad cyklem „Dwudziesty piąty”. Obrazy z tej serii nawiązują do action painting Jacksona Pollocka. Cały czas jednak malował popularne „kolorowe miasta” oraz tulipany, które stały się jego znakiem rozpoznawczym.
Dwurnik otrzymał wiele nagród, w tym Nagrodę im. Cypriana Kamila Norwida (w 1981 r.), Nagrodę Kulturalną Solidarności (w 1983 r.) oraz nagrodę Coutts Contemporary Art Foundation w Zurychu (w 1992 r.). Brał udział w Documenta 7 w Kassel (w 1982 r.), Nouvelle Biennale de Paris (w 1985 r.) oraz w XIX Biennale Sztuki w Sao Paulo (w 1987 r.).
WYBRANE WYSTAWY INDYWIDUALNE:
1971 – „Obrazy i rysunki”, Galeria Współczesna, Warszawa
1972 – BWA, Zielona Góra
1974 – BWA, Lublin
1974 – Galeria Arkady, Kraków
1974 – „Dwurnik – Kalina”, Galeria Teatru Studio, Warszawa (z J. Kaliną)
1975 – PDDiU (mieszkanie-pracownia Z. Kulik i P. Kwieka), Warszawa
1976 – BWA, Toruń
1977 – Galeria Teatru Nowego, Poznań
1977 – Galeria Kordegarda, Warszawa
1977 – „Nowy chodnik w mieście Rypinie”, Galeria Teatru STU, Kraków
1978 – Ośrodek Propagandy Sztuki, Łódź
1980 – „Kolaże i rysunki”, Klub MPiK „Ściana Wschodnia”, Warszawa
1980 – „Lato 80”, Galeria MDM, Warszawa
1980 – BWA, Olsztyn
1981 – „Robotnicy”, Galeria ON, Poznań
1981 – Klub MPiK „Ściana Wschodnia”, Warszawa
1982 – BWA, Szczecin
1983 – Muzeum Alvara Aalto, Jyväskylä, Finlandia
1983 – BWA Arsenał, Poznań
1983 – BWA Awangarda, Wrocław
1984 – Galeria 72, Chełm
1985 – Stedelijk Van Abbemuseum, Eindhoven
1985 – „Kooperacja”, Pracownia Dziekanka, Warszawa (wraz z córką Polą)
1986 – „Pokaz jednego obrazu”, Galeria Promocyjna, Warszawa
1986 – Kunstverein, Lingen, RFN
1986 – „Rysunki”, Galeria Labirynt 2, Lublin
1987 – „Nasza galeria”, Muzeum Narodowe, Wrocław
1987 – Benjamin Rhodes Gallery, Londyn
1988 – BWA, Olsztyn
1989 – Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego, Bydgoszcz
1990 – „Droga na Wschód”, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa
1991 – „The Way to the East”, Benjamin Rhodes Gallery, Londyn
1992 – „Niech żyje wojna!”, Galeria Zderzak, Kraków
1993 – „Błękitne”, Galeria Zderzak, Kraków; Muzeum Górnośląskie w Bytomiu
1993 – Benjamin Rhodes Gallery, Londyn
1994 – „Niebieskie miasta”, Galeria Zderzak, Kraków
1994 – „Edward Dwurnik. Retrospektive”, Kunstverein, Stuttgart
1996 – „Miasto idealne. Miasto społeczne”, Goethe-Institut, Warszawa
1997 – „Od Grudnia do Czerwca”, Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, Muzeum Górnośląskie w Bytomiu
1999 – „Warszawa”, Galeria PBK, Warszawa
2001 – „Malarstwo. Próba retrospektywy”, Galeria Zachęta, Warszawa
2003 – Galeria Biała, Lublin
2004 – „Poznań Edwarda Dwurnika”, Galeria Miejska Arsenał, Poznań
2005 – „Thanks Jackson”, Bunkier Sztuki, Kraków
2010 – „Bitwy pod Grunwaldem”, Zamek Królewski na Wawelu, Kraków
2012 – „Lanie i pranie”, Galeria Grafiki i Plakatu, Warszawa
