Stefan Gierowski

Jeden z najwybitniejszych przedstawicieli współczesnej awangardy. Malarstwem abstrakcyjnym zajmował się od drugiej połowy lat 50. XX w. Nie nadawał swoim pracom tytułów, lecz nazywał je „Obrazami” i numerował cyframi rzymskimi. Wieloletni wykładowca warszawskiej ASP. Wyróżniany najważniejszymi nagrodami, w tym Nagrodą im. Jana Cybisa.

Gierowski czerpał inspiracje ze stylu informel, unizmu i sztuki postkonstruktywistycznej, choć jego prac nie da się w pełni zakwalifikować do żadnego z tych stylów. Dzięki wyszukanej grze faktur i kolorów bywa określany mianem kontynuatora szkoły koloryzmu. W latach 60. XX w. jego prace przybliżyły się do kierunków wizualistycznych, a w kolejnej dekadzie większą uwagę poświęcał wzajemnemu oddziaływaniu pól barwnych. W latach 80. z kolei doszło do tego poszukiwanie form artystycznych, które mogłyby spełniać funkcje pojęć werbalnych (np. „Malowanie Dziesięciorga Przykazań” z 1986 r.).

Kontakt ze sztuką Gierowski miał już od najmłodszych lat – ukształtowała go w dużej mierze inteligencka rodzina. Ojciec, Józef Gierowski, był lekarzem, którego zamiłowanie do malarstwa odegrało ważną rolę w formowaniu artystycznej postawy syna. Tradycje artystyczne w rodzinie były także obecne dzięki Antoniemu Gierowskiemu, wujowi Józefa, dziewiętnastowiecznemu malarzowi i rysownikowi.

Po wybuchu II Wojny Światowej Stefan Gierowski – wraz z matką Stefanią – dołączył do ZWZ, a potem AK i aktywnie uczestniczył w działaniach konspiracyjnych pod pseudonimem „Hubert”. W 1941 r. – w wieku 16 lat – rozpoczął podziemne kursy artystyczne pod okiem Andrzeja Olesia, znanego kieleckiego akwarelisty.

Po rozwiązaniu AK Gierowski przeniósł się do Krakowa, gdzie rozpoczął równoległe studia na dwóch kierunkach: historii sztuki na ASP oraz historii na Uniwersytecie Jagiellońskim. To okazało się kluczowe w kształtowaniu jego myślenia o malarstwie i sztuce, otwierając go na nowoczesność. Na ASP szybko zaliczono mu konspiracyjne zajęcia prowadzone przez Olesia i przeniesiono na trzeci rok. Studiował w pracowniach Zbigniewa Pronaszki i Karola Frycza, gdzie zgłębiał malarstwo w architekturze oraz tworzył projekty scenografii teatralnych. Na uczelni poznał m.in. Jerzego Panka, Zbigniewa Grzybowskiego, Stanisława Wójcika i Andrzeja Wróblewskiego. Podczas studiów nawiązał także współpracę z tygodnikiem społeczno-literackim „Wieś”, gdzie publikował artykuły o sztuce nowoczesnej i ilustrował kolejne wydania.

Po zakończeniu studiów (w 1948 r.) Gierowski wrócił do rodzinnych Kielc, gdzie rozpoczął pracę jako referent do spraw plastyki w Wydziale Kultury Urzędu Wojewódzkiego. Prowadził tam także ognisko plastyczne przy Związku Polskich Artystów Plastyków. Rok później dostał propozycję pracy jako redaktor techniczny czasopisma „Wieś”, co wiązało się z przenosinami do Warszawy. Dzięki tej pracy poznał m.in. Władysława Strzemińskiego – fragmenty jego tekstów dotyczących „Teorii Widzenia” i unizmu były publikowane na łamach czasopisma „Wieś”.

W 1951 r. Gierowski rozpoczął pracę w Wydawnictwie Artystyczno-Graficznym w dziale tek i albumów. W 1955 r. wziął udział w Międzynarodowej Wystawie Sztuki Młodych w Zachęcie, a jego kompozycja „Kocham Życie” uzyskała II nagrodę. To wywołało popularność i uznanie Gierowskiego jako malarza nowej generacji. Pozycję tę umocniła praca „Gołębnik”, wystawiona w tym samym roku na VI Wystawie Okręgu Warszawskiego. Przypieczętowaniem pozycji malarza w środowisku artystycznym był udział w Ogólnopolskiej Wystawie Młodej Plastyki „Przeciw wojnie – przeciw faszyzmowi”, znanej także jako „Arsenał” – okazała się ona wystawą pokoleniową twórców sprzeciwiających się stylistyce socrealizmu. Poznani tam artyści, m.in. Tadeusz Dominik, Marian Bogusz, Rajmund Ziemski, Jerzy Tchórzewski, Jacek Sempoliński, czy Alina Szapocznikow, stali się długoletnimi znajomi Gierowskiego. Wkrótce wszyscy zostali czołowymi postaciami sztuki swojego pokolenia.

W styczniu 1957 r. artysta po raz pierwszy wystawił swoje dzieła w Galerii Krzywe Koło, rozpoczynając tym samym kilkuletnią, owocną współpracę z Marianem Boguszem i kręgiem artystycznym Galerii. W lutym tego samego roku na Walnym Zjeździe Delegatów Okręgów ZPAP malarz został wybrany na stanowisko sekretarza organizacji. Razem z nowym zarządem – w tym Janem Cybisem, nowym przewodniczącym Związku, a prywatnie swoim przyjacielem – rozpoczął pracę nad nowym statutem. W konsekwencji Związek został zupełnie przeorganizowany, a wszelkie elementy polityczne lub socjalistyczne usunięte. Dzięki Gierowskiemu uruchomiono także kilkadziesiąt przestrzeni wystawienniczych podległych ZPAP w całej Polsce.

Rok 1957 był dla malarza przełomowy także z innego względu – to wtedy rozpoczął cykl obrazów numerowanych rzymskimi cyframi. Prace te pokazano na II Wystawie Sztuki Nowoczesnej w warszawskiej Zachęcie, co przyniosło artyście duże uznanie wśród krytyków, m.in. Juliana Przybosia i Zbigniewa Herberta.

W okresie przełomu lat 50. i 60. XX w. Gierowski wielokrotnie wystawiał swoje obrazy za granicą, m.in. na I Biennale Młodych w Paryżu (1959 r.), V Międzynarodowym Biennale Sztuki Współczesnej w São Paulo (1959 r.) oraz 15 Polish Painters w Museum of Modern Art w Nowym Jorku (1961 r.). W odpowiedzi na sukces polskich artystów na tych wystawach Gierowski, jako drugi polski artysta, został zaproszony do stworzenia indywidualnej wystawy w galerii Lacloche w Paryżu w 1961 r. W tym samym roku, za namową Mariana Wnuka i Jana Cybisa, malarz rozpoczął pracę na warszawskiej ASP, obejmując przedmiot malarstwa w architekturze. Niedługo potem (w 1965 r.) otworzył własną pracownię i rozpoczął kształcenie swoich studentów.

Styl nauczania Gierowskiego charakteryzował się przyjaznym podejściem, otwartością i programem opartym na ogólnych kwestiach malarskich. Wykształcił ponad stu dyplomantów, wśród których nich znaleźli się m.in. Jarosław Modzelewski, Marek Sobczyk, Ryszard Woźniak, Włodzimierz Pawlak, czy Antoni Starowieyski.

W latach 1975-1981 artysta pełnił funkcję dziekana Wydziału Malarstwa, a w 1983 r. został wybrany na rektora uczelni – nie zgodziły się na to jednak władze stanu wojennego, więc Gierowski nie objął tego stanowiska. W 1986 r. uzyskał tytuł profesora zwyczajnego, a po dziesięciu latach (w 1996 r.) przeszedł na emeryturę. Od tej pory mieszka i pracuje w Konstancinie-Jeziornie pod Warszawą.

Gierowski za swoją twórczość otrzymał wiele nagród i wyróżnień, w tym Nagrodę im. Jana Cybisa (w 1980 r.), przyznawaną malarzom za całokształt twórczości oraz Nagrodę im. Kazimierza Ostrowskiego za wybitne osiągnięcia w dziedzinie malarstwa (w 2005 r.). W 1997 r. został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, a w 2005 r. minister kultury Waldemar Dąbrowski odznaczył go Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Prace Gierowskiego znajdują się w wielu kolekcjach instytucjonalnych i prywatnych m.in. w Muzeach Narodowych w Warszawie, w Krakowie, w Poznaniu, Wrocławiu i Gdańsku oraz w Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Okręgowym im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, Galerii Arsenał w Białymstoku, Zachęcie Narodowej Galeria Sztuki i CSW Zamku Ujazdowskim.

WYBRANE WYSTAWY INDYWIDUALNE:
1957 – Galeria Krzywe Koło, Warszawa
1959 – Galeria Krzywe Koło, Warszawa
1961 – Galerie La Cloche, Paryż
1965 – Galerie La Cloche, Paryż
1967 – Galeria Zachęta, Warszawa
1970 – Galeria Współczesna, Warszawa
1976 – Galeria Numaga, Auvernier-Neuchatel
1977 – Galeria BWA, Łódź
1984 – Galeria SHS, Warszawa
1989/1990 – Malowanie dziesięciorga przykazań, Muzeum Archidiecezjalne, Warszawa
1990 – Galeria Dziekanka, Warszawa
1991 – Stefan Gierowski. Obrazy 1958-1991, Galeria Zderzak, Kraków
1992 – Stefan Gierowski. Obrazy, Galeria Zachęta, Warszawa
1998 – Muzeum Górnośląskie, Bytom
2000 – Galeria Stefana Szydłowskiego, Warszawa
2000 – Galeria Zachęta, Warszawa
2000 – Stefan Gierowski. Obrazy 1957-2000, Muzeum Narodowe, Poznań
2018 – Linia w malarstwie, Galeria Bielska BWA, Bielsko-Biała

WYBRANE WYSTAWY ZBIOROWE:
1955 – Ogólnopolska Wystawa Młodej Plastyki, Arsenał, Warszawa
1959 – I Biennale Młodych, Paryż
1959 – V Międzynarodowe Biennale Sztuki Współczesnej, São Paulo
1964 – Cornegie Institute, Pittsburg
1965 – V Biennale di San Marino
1966 – Exposition de AIAP, Tokio
1968 – I Triennale Sztuki, Nowe Delhi
1968 – XXXIV Biennale Sztuki w Wenecji, Wenecja
1974 – Polskie Malarstwo Współczesne, Muzeum Sztuki, Caracas
1975 – Malarstwo Polskie, Muzeum Sztuki Nowoczesnej, Meksyk
1983 – Znak Krzyża, Kościół na ul. Żytniej, Warszawa
1985 – Niebo nowe i ziemia nowa, Kościół na ul. Żytniej, Warszawa
1985 – Vision and Unity, Muzeum Sztuki, Łódź
1991 – Eyeshot. W polu widzenia, Nikolaj, Kopenhaga
2002 – Fijałkowski/Gierowski. Wizje malarstwa, Państwowa Galeria Sztuki, Sopot