Rodzaj i cień

Praca jest zestawem składającym się z dwóch kwadratowych płócien: francuskiego z napisem „LE GENRE ET L’OMBRE” oraz niemieckiego z napisem „DAS GE-SCHLECHT UND DER SCHATTEN”. Artysta przeprowadza tu analizę lin­gwistyczną rzeczownika „cień”. Po francusku jest rodzaju żeńskiego („une ombre”), a po niemiecku męskiego („der schatten”). Odpowiednio do tego francuska część dyptyku zdominowana jest przez kolor niebieski, a niemiecka przez czerwony.

Przedstawione na płótnach dwie postacie, robią wrażenie płciowo nieokreślone lub dwupłciowe. Dolna, roz­członkowana, niejako zdekonstruowana postać ma jednak widoczne męskie genitalia. Środki wyrazu – jak zwykle w pra­cach Dłużniewskiego – są minimalistyczne: niezagruntowane szare płótno, napisy wykonane ołówkiem oraz sylwetki wyrysowane prostą kreską.

Dłużniewski chętnie posługiwał się paradoksem i ironią, wykonywał operacje na słowach, które stawały się tworzywem jego prac. W połowie lat 80. XX w. artysta skupił się na badaniu związków między znaczeniem słów a ich rodzajem gramatycznym w różnych językach. Zainspirował go album z rysunkami Durera, w którym zauważył, że śmierć przedstawiana jest jako mężczyzna, w odróżnieniu od ikonografii słowiańskiej, w której występuje jako postać kobieca. Okazało się, że tych różnic jest więcej, a dotyczą tak fundamentalnych pojęć jak wojna – der Krieg, niebo – der Himmel, wiara – der Glaube, przestrzeń – der Raum. Artysta nie odpowiadał na pytanie, dlaczego tak jest, lecz pozostawał przy pytaniach i dla nich szukał odpowiedniej formy.

Artysta, chcąc uporządkować to zagadnie­nie, przyjął dla oznaczenia rodzajów kolory: czerwony dla męskiego, niebieski dla żeńskiego i zielony dla nijakiego. W realizacjach, które przybierały formę aranżacji przestrzen­nych lub obrazów, kolor pełnił więc zarówno funkcje symboliczną, jak i porządkującą językową analizę.

Praca „Rodzaj i cień” była prezentowana na wystawie o tym samym tytule. Dłużniewski pokazał tam też analogiczne kompozycje z analizą lingwistyczną wykonaną dla innych języków.

HISTORIA OBIEKTU:
1985 -„Rodzaj i cień”, Galeria Piwna 20/26, Warszawa
1998 – zakup do Kolekcji Sztuki PKO Banku Polskiego