Magdalena Abakanowicz
Jedna z najbardziej znanych w świecie polskich artystek. Rzeźbiarka, twórczyni tkaniny artystycznej, profesor sztuk pięknych. Jej monumentalne kompozycje przestrzenne zyskały nazwę abakanów.
Ukończyła warszawską ASP w 1954 r. Po krótkim epizodzie z malarstwem zajęła się rzeźbą. Jej monumentalne przestrzenne gobeliny wprowadziły tkaninę do sztuki współczesnej. Jak sama pisała:
[…] drażniły ludzi. Były nie w porę. W tkactwie gobelin francuski, w sztuce: pop-art i sztuka konceptualna, a tu [formy] magiczne, skomplikowane ogromne…
Abakany – nazwane od jej nazwiska – budziły podziw, a ona sama stała się sławna na całym świecie. Jej prace pokazywano i nagradzano na najważniejszych wystawach i konkursach, w tym na Międzynarodowym Biennale Tkaniny w Lozannie (w 1962 r.) oraz Biennale w Sao Paulo (w 1965 r.), gdzie nagrodzono ją Grand Prix i złotym medalem. Od tego czasu nazwisko Abakanowicz wymieniano wśród czołówki najważniejszych artystów sztuki XX wieku.
Artystka wykonywała później swoje rzeźby w wielu technikach i różnych materiałach: od brązu i drewna, po ceramikę i plastik. Były to prace zarówno figuratywne, jak i niefiguratywne. Zrealizowała także wiele projektów dla miejsc publicznych i muzeów. Niezwykle rzadko pracowała na zamówienie – do takich wyjątków należy monumentalne „Drzewo wiadomości dobrego i złego”, które zaprojektowała i wykonała w 1998 r. do nowej siedziby PKO Banku Polskiego przy ul. Puławskiej w Warszawie.
Swoje monumentalne projekty artystka nazywała „przestrzeniami doświadczenia” lub „przestrzeniami emocji”. W większości powstawały zagranicą, m.in. we Francji, Izraelu, Korei Płd., Japonii, USA, czy na Litwie. Największa z tego rodzaju realizacja znajduje się jednak w Polsce – „Nierozpoznani” to grupa 112 postaci wykonanych z żeliwa i ustawionych w 2002 r. w poznańskim parku na Cytadeli. Również w Polsce stoi pierwszy obiekt umiejscowiony trwale w przestrzeni pozagaleryjnej – to drzewopodobna stalowa forma powstała podczas 1. Biennale Form Przestrzennych (w 1965 r.), którą do dziś można oglądać w Elblągu (przy Bramie Targowej).
Abakanowicz była także doskonałym i inspirującym mistrzem dla młodych twórców. W latach 1965-90 wykładała w poznańskiej Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych (obecnie Akademia Sztuk Pięknych w Poznaniu). Gościnnie wykładała również w Los Angeles, Berkeley, Bostonie, Nowym Jorku, San Diego, Sydney i Tokio. Jest autorką esejów poświęconych sztuce, mitologii i religii.
Prace Abakanowicz znajdują się w wielu muzeach i galeriach światowych. W Polsce największy zbiór posiada wrocławskie Muzeum Narodowe. Ponadto jej rzeźby można oglądać w przestrzeni publicznej m.in. w Poznaniu (na cytadeli oraz w pobliżu Ronda Kaponiera), w Warszawie (w Parku Traugutta i na dziedzińcu Pałacu Potockich) i w Elblągu (przy Bramie Targowej). Na świecie monumentalne prace Abakanowicz stoją m.in. w parku Granta w Chicago, parku Olimpijskim w Seulu, Muzeum Miejskim w Hiroszimie w Japonii, Storm King Art Center pod Nowym Jorkiem, czy Ogrodzie Rzeźby Muzeum Izrael w Jerozolimie.
WYBRANE DZIEŁA:
• „Alteracje” (1974–1975) – dwanaście wydrążonych ludzkich figur siedzących rzędem
• „Głowy” (1973–1975) – seria ogromnych, pełnych form, przypominających ludzkie głowy bez twarzy
• „Plecy” (1976–1980) – osiemdziesiąt negatywów ludzkiego korpusu, nieznacznie między sobą zróżnicowanych
• „Tłum I” (1986–1987) – pięćdziesiąt postaci stojących
• „Negev” (Izrael, 1987) – siedem kamiennych kręgów
• „Przestrzeń smoka” (Korea Płd., 1988) – dziesięć metaforycznych głów zwierzęcych z brązu
• „Sarkofagi w szklanych domach” (Francja, 1983-89)
• „Ragazzi” (1990) – czterdzieści „skór” zdjętych z młodych chłopców
• „Zastygłe” (Japonia, 1993) – czterdzieści figur z brązu
• „Rękodrzewa” (USA, 1993) – pięć metaforycznych drzew z brązu
• „Przestrzeń nieznanego rozwoju” (Litwa, 1997-98) – dwadzieścia dwie formy z betonu
• „Drzewo wiadomości dobrego i złego” (1998, nowa siedziba PKO Banku Polskiego) – monumentalna rzeźba ze stali
• „Kroczące” (USA, 1999) – dwadzieścia figur z brązu
• „Ptaki – Wiadomości Dobrego i Złego” (USA, 2001) – sześć ptakopodobnych figur z aluminium
• „Przestrzeń kamienia” (USA, 2002) – dwadzieścia dwa głazy granitowe
NAJWAŻNIEJSZE NAGRODY I ODZNACZENIA:
• Grand Prix 8. Biennale Sztuki, Sao Paulo (1965)
• Gottfried von Herder, Wiedeń (1979)
• Nagroda Fundacji im. Alfreda Jurzykowskiego, Nowy Jork (1982)
• Centrum Rzeźby, Nowy Jork (1993)
• Leonardo da Vinci, Meksyk (1997)
• Visionaries l, American Craft Museum, Nowy Jork (2000)
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1998)
• Krzyż Oficerski Orderu Sztuki i Literatury, Francja (1999)
• Order Zasługi dla Republiki Włoskiej (2000)
• Order Sztuki i Literatury, Paryż (2004)
DOKTORATY HONORIS CAUSA:
• Royal College of Art, Londyn (1974)
• Rhode Island School of Design, Providence, USA (1992)
• Akademia Sztuk Pięknych, Łódź (1997)
• Pratt Institute, New York (2000)
• Massachusetts College of Art, Boston (2001)
• School of the Art Institute, Chicago (2002)
• Akademia Sztuk Pięknych, Poznań (2002)
• School of the Art Institute, Chicago (2002)
• Akademia Sztuk Pięknych, Poznań (2002)
