Tomasz Tatarczyk

Należy do grona najwybitniejszych polskich artystów XX w., a jego twórczość stanowi kanon polskiej sztuki współczesnej. Jego prace – na pierwszy rzut oka ciemne i smutne – w rzeczywistości pokazują filozoficzne podejście człowieka do życia i śmierci, potęgi natury i przemijania.

Artysta urodził się w 1947 r. w Katowicach. Zanim trafił do warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych najpierw studiował na Politechnice Warszawskiej. Naukę w ASP rozpoczął dopiero w wieku 29 lat. Szkolił się pod okiem prof. Jana Tarasina na Wydziale Malarstwa. Po obronie dyplomu w jego pracowni został na uczelni, gdzie pracował jako pedagog do 1986 r. W okresie stanu wojennego przyłączył się do niezależnego ruchu artystycznego, wystawiając swoje prace w kościołach. Zadebiutował na rynku sztuki późno, bo dopiero w 1984 r. Być może dlatego jego twórczość od początku była dojrzała, przemyślana i głęboka. To zapewne z tego powodu zainteresowała się nim warszawska Galeria Foksal, z którą związał się na stałe.

Tatarczyk uwieczniał proste motywy, które często powtarzał w swoich cyklach: drogę, bramę, wzgórze, stosy chrustu czy psa. Posługiwał się głównie bielą i czernią, choć ta ostatnia mieniła się często w swej wielowymiarowej głębi innymi barwami – czasem granatem, czasem brązem. Monochromatyczne kompozycje uzupełniał niekiedy dodatkowymi pojedynczymi kolorami, dbając przy tym, by były jedynie dopowiedzeniem i nie zdominowały pracy. Bezpośredni kontakt z jego obrazami olejnymi daje odczucie niemal metafizyczne – nie tylko za sprawą symboliki ukazywanych elementów, ale także samej faktury płótna, na które farbę nakładał grubą warstwą, krótkimi pociągnięciami pędzla.

Żył spokojnie, malował z skupieniu, szukał porządku świata w przyrodzie. Portretował naturę, z którą blisko obcował daleko od zgiełku miasta i pędu cywilizacji. Z tego powodu wyjeżdżał z Warszawy do Mięćmierza koło Kazimierza nad Wisłą. To tam zorganizował swoją pracownię.

W swojej twórczości poruszał często temat śmierci. Pokazywał z jednej strony paraliżujący strach przed nią, z drugiej zaś wiarę i nadzieję. Filozoficznie podchodził też do innego częstego tematu swoich prac – przyrody. Pejzaż pokazywał niejako bez człowieka, pozostawiając po nim jedynie ślad, jak rozjeżdżony ślad na drodze czy wydeptane kroki na śniegu. Natura zaś jest u Tatarczyka wielka, silna i wszechwładna, ukazywana często jako przytłaczające czarne wzgórze, któremu człowiek może się tylko bezsilnie przyglądać.

Motyw ludzki pojawiał się u Tatarczyka niezwykle rzadko. Chętnie w swoich pejzażach umieszczał za to swojego psa Cygana. Nie był to jednak portret zwierzęcia, a raczej swoisty kod, którym artysta zaszyfrował swoje przemyślenia na temat istoty świata. Pies na obrazach Tatarczyka symbolizował bowiem samotnego człowieka w zestawieniu z potężną naturą. Czasem biegał bez celu, czasami zatrzymywał się w bezruchu i przyglądał, raz szedł spokojnie na smyczy, innym razem napinał ją nerwowo, jakby chciał się zerwać i uciec. Także w tym przypadku artysta zredukował wszystkie zbędne elementy do niewielu czarnych, naprawdę potrzebnych plam. Pomijał to, co nieistotne, pokazując tylko to, co najważniejsze.

Jego prace wystawiały najważniejsze galerie m.in. warszawska Zachęta, BWA w Lublinie, Galeria Awangarda we Wrocławiu, Państwowa Galeria Sztuki w Sopocie czy Galeria 86 w Łodzi. Później doszły jeszcze wystawy zagraniczne, na czele z Galerie Ucher w Kolonii i Soho Center for Visual Arts w Nowym Jorku. Artystę zauważyło także kilka fundacji, dzięki którym w trudnym okresie PRL wyjechał na stypendia do Włoch i USA. Ukoronowaniem twórczości Tatarczyka była Nagroda im. Jana Cybisa, przyznawana najwybitniejszym polskim malarzom. Odebrał ją w 2009 r. Zmarł niespełna rok później, po ciężkiej chorobie.

Dzieła Tatarczyka znajdują się dziś w wielu cenionych kolekcjach sztuki. Poza PKO Bankiem Polskim mają je także w swoich zbiorach: Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Sztuki w Łodzi i Zachęta Sztuki Współczesnej w Szczecinie oraz Kolekcja Davida Andersona w Buffalo (USA), Tufts University of Massachusetts (USA), Moderna Museet w Sztokholmie (Szwecja), Aldrich Contemporary Art Museum w Ridgefield (USA) czy Muzeum w Vukowarze (Chorwacja).

WYBRANE WYSTAWY INDYWIDUALNE:
1984 – Galeria Foksal, Warszawa
1985 – Galeria Studio, Warszawa
1986 – Galleri Lang, Malmö, Szwecja
1987 – Galeria Foksal, Warszawa
1988 – Frank Bustamante Gallery, Nowy Jork, USA
1988 – Soho Center for Visual Artists, Nowy Jork, USA
1988 – Galeria Foksal, Warszawa
1988 – Galleri Lang, Malmö, Szwecja
1989 – Galeria Letnia, Muzeum Nadwiślańskie, Kazimierz Dolny
1991 – Galeria Spicchi dell’Est, Rzym, Włochy
1991 – Zamek Książąt Pomorskich, Szczecin
1992 – Galleri Adelgatan 5, Malmö, Szwecja
1992 – Galeria Foksal, Warszawa
1992 – Galleri Art-On, Halmstad, Szwecja
1993 – Galeria Stara, Lublin
1994 – Galeria Rzeźby, Warszawa
1994 – Muzeum Górnośląskie, Bytom
1995 – Galeria Prowincjonalna, Słubice
1996 – Muzeum Sztuki Współczesnej, Radom
1996 – Galeria Stara, Lublin
1997 – Galeria 86, Łódź
1997 – Galeria Koło, Gdańsk
1999 – Galerie Ucher, Kolonia, Niemcy (razem z Andrzejem Szewczykiem)
1999 – Galeria Stefana Szydłowskiego, Warszawa
2000 – Galeria Studio, Warszawa
2001 – Galeria Awangarda, Wrocław
2001 – Miejska Galeria Sztuki, Łódź
2001 – Galeria 86, Łódź
2001 – Galeria Muzalewska, Poznań
2002 – Miejska Galeria Sztuki, Sopot
2003 – Galeria Grodzka, Lublin
2003 – Galeria Foksal, Warszawa
2004 – Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa
2005/2006 – Galeria Wizytująca, Warszawa

WYBRANE WYSTAWY ZBIOROWE:
1984 – Artyści Galerii Foksal, Galeria Foksal, Warszawa
1984 – Malarze Teatru Cricot 2 i Galerii Foksal, Galeria Stodoła, Warszawa
1985 – 4 Foksal Gallery Artists, Richard Demarco, Edynburg, Szkocja
1985 – Dialog, Moderna Museet, Sztokholm, Szwecja
1986 – Poland Painting, Ashley Gallery, Epsom, Surrey, Anglia
1986 – Kunst uit Polen, Nouvelles Images Galerie, Haga, Holandia
1988 – Gallery Artists, Frank Bustamante Gallery, Nowy Jork, USA
1988 – Polnische Malerei seit 1945, Galerie der Stadt Esslingen Villa Merkel, Kunsthalle Wilhelmshaven, Niemcy
1988 – New Talents, Everson Museum of Art, Syracuse, Nowy Jork, USA
1989 – New Acquisitions, Aldrich Museum of Contemporary Art, Ridgefield, USA
1990 – The Expressive Struggle, Everson Museum of Art, Syracuse, Nowy Jork, USA
1991 – Selected works from the Collection, Anderson Gallery, Buffalo, Nowy Jork, USA
1991 – IV Biennale Nowej Sztuki, Zielona Góra
1992 – The Expressive Struggle, Anderson Gallery, Buffalo, Nowy Jork, USA
1992 – Artyści Galerii Foksal, Galeria Foksal, Warszawa
1993 – Frank Bustamante Gallery, Nowy Jork, USA
1993 – Art Hamburg. Internationale Messe Osteuropaischer Kunst, Hamburg, Niemcy
1993 – Kolekcja międzynarodowej sztuki XX wieku (ekspozycja stała), Muzeum Sztuki, Łódź
1994 – Artyści Galerii Foksal, Galeria Foksal, Warszawa
1994 – 26e Festival International de la Peinture, Château-Musée de Cagnes-sur-Mer, Francja
1995 – Essence and Persuasion – the Power of Black and White, Anderson Gallery, Nowy Jork, USA
1995 – Tomasz Ciecierski, Leon Tarasewicz, Tomasz Tatarczyk, Galeria Foksal, Warszawa
1995 – Mistrzowie Rysunku – rysunki polskich artystów z kolekcji Muzeum Sztuki Współczesnej w Radomiu, Galerie im Pferdestall KulturBrauerei, Berlin, Niemcy
1996 – Artyści Polscy dla Muzeum w Vukovarze, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa
1997 – Współczesna Sztuka Polska z Kolekcji Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, Ostrava, Czechy
1997 – Granice Obrazu – Polskie Malarstwo Lat Dziewięćdziesiątych, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa
1998 – Fragment Kolekcji 3, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa
1999 – Three Visions, Contemporary Polish Art, Leon Tarasewicz, Andrzej Szewczyk, Tomasz Tatarczyk, Tufts University Gallery, Aidekman Arts Center, Medford, USA
2000 – 12 Obrazów, Galeria Koło, Gdańsk
2000 – Cztery Pory Roku, Polskie Malarstwo Krajobrazowe od Oświecenia do Współczesności, Schirn Kunsthalle, Frankfurt, Niemcy
2000 – Krajobrazy, Polskie Malarstwo Pejzażowe od Oświecenia do Końca XX Wieku, Muzeum Narodowe, Warszawa
2001 – Słubice-Warszawa, Maciejuk, Modzelewski, Tatarczyk, Galeria Prowincjonalna, Słubice
2001 – Postawy. Szczególne Powołanie Artysty, Galeria Stara, Lublin
2002 – Kolekcja Fundacji Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Narodowe, Warszawa
2002 – Obrazy Śmierci w Sztuce Polskiej XIX i XX Wieku, Muzeum Narodowe, Szczecin
2003 – Labirynt, UH Galleries, Hatfield oraz Folly Gallery, Lancaster, Anglia
2003 – Pies w sztuce polskiej, Galeria Arsenał, Białystok
2003 – Galeria sztuki współczesnej. Pokaz 3, Muzeum Górnośląskie, Bytom
2004 – JURYsdykcja, Muzeum Regionalne, Stalowa Wola