Jan Tarasin

Klasyk współczesnego malarstwa polskiego i jeden z najwybitniejszych twórców polskiej awangardy powojennej. Malarz, grafik, rysownik, fotograf, eseista, profesor sztuk plastycznych. Najbardziej znane jego prace to seria płócien i akwareli, na których prezentował przedmioty jako znaki i symbole.

W latach 1946-51 studiował w krakowskiej ASP w pracowniach malarstwa prof. Zygmunta Radnickiego, Wacława Taranczewskiego i Zbigniewa Pronaszki oraz pracowniach grafiki prof. Andrzeja Jurkiewicza i Konrada Strzednickiego. Zadebiutował jeszcze podczas studiów na 1. Wystawie Sztuki Nowoczesnej w Krakowie (w 1948 r.). Od 1962 r. był członkiem Grupy Krakowskiej. W latach 1963-1967 wykładał na Wydziale Architektury Wnętrz krakowskiej ASP. Później zamieszkał w Warszawie, gdzie w 1974 r. objął Samodzielną Pracownię Malarstwa w stołecznej Akademii Sztuk Pięknych. Od 1985 r. był profesorem nadzwyczajnym uczelni, a w latach 1987-1990 – jej rektorem.

Jan Tarasin należy do klasyków współczesnego malarstwa polskiego. Choć jego twórczość wyraźnie zmierzała w stronę abstrakcji, nigdy ostatecznie nie odszedł od sztuki przedstawiającej. We wczesnych obrazach z lat 50. XX w. uwieczniał przede wszystkim martwe natury, które składał ze zwyczajnych przedmiotów malowanych w duchu ascetycznego realizmu. Stopniowo przedmioty na obrazach zaczęły zatracać swoje podobieństwo do rzeczywistych odpowiedników i nabierać nowych cech. Artysta wyraźnie odprzedmiotowił i uabstrakcyjnił kształty. Wprowadził też układy elementów, które nazywał po prostu „przedmiotami” i umieszczał w umownej, aluzyjnej przestrzeni.

Duży wpływ na twórczość artysty miał wyjazd do Chin i Wietnamu w 1962 r. Inspirację wschodnią kaligrafią można wyczuć w późniejszych pracach malarza. Kolejna przemiana w jego sztuce nastąpiła w 1966 r., kiedy zaczął tworzyć obrazy-kolaże. Umieszczał na nich zatopione w gorącej masie drobne przedmioty lub ich fragmenty, np. liście, martwe owady, laleczki. Reprezentacyjne dla tego cyklu „Mały rocznik statystyczny” i „Przedmioty policzone” artysta pokazał podczas Sympozjum Artystów Plastyków i Naukowców w Puławach w 1966 r. Szybko jednak Tarasin wrócił do tradycyjnego malarstwa płaskiego.

Interesuje mnie pewien typ przedmiotowości doprowadzonej do abstrakcji.
– artysta o swoim malarstwie

W latach 1974-82 Tarasin wydał osiem autorskich „Zeszytów”. To zbiory fotografii przetworzonych metodą serigrafii i rysunków. Był to rodzaj notatnika artysty, w którym na gorąco zapisywał porządek i ład świata. Podobnie jak w przypadku malarstwa, także i w tej formie artysta pozostał konsekwentny i tworzył jednorodne kompozycje, w których można prześledzić historię powstawania znaku: od odwzorowującego rzeczywistość po symbol abstrakcyjny.

Nie chcę[…], żeby to, co robię, miało bezpośrednie odniesienia do jakiegoś gotowego tworu natury. Zajmuję się „przedmiotami” na wielu piętrach ich odprzedmiotowienia.
[…] Gdy w trakcie naszej pracy natrafimy na jakieś zjawisko, problem czy konkretną sytuację, której nie znaliśmy, ale którą odczuwamy niezwykle wyraźnie, zaczynamy ją rozumieć i oswajać się z nią, to w pewnym momencie pojawia się sprawa precyzyjnego określenia tego „czegoś”, sprawa nazwania go. Czujemy, że dopóki go nie nazwiemy, jego zaistnienie będzie niepełne i wątpliwe, ale z drugiej strony wiemy, że nobilitowanie go nazwą, spowoduje jego natychmiastowe zamknięcie w sztywnym kręgu określonym przez nazwę. Zagrodzi drogę jego naturalnej tendencji do rozwoju i przemian, usztywni go i zarejestruje jako kolejną pozycję w długim rejestrze znanych już i nazwanych zjawisk.
– Jan Tarasin o poszukiwaniu nowych form w sztuce

Artysta otrzymał liczne nagrody, w tym m.in. za cykl litografii „Dom” na Ogólnopolskiej Wystawie Młodej Plastyki w warszawskim Arsenale (1955 r.), I nagrodę na I Biennale Grafiki w Krakowie (1960 r.), nagrodę gazety „Yomiuri” na Międzynarodowej Wystawie Młodych Plastyków w Tokio (1964 r.), Nagrodę Krytyki im. Cypriana Norwida za najlepszą wystawę indywidualną w Warszawie (1976 r.) i Nagrodę im. Jana Cybisa (1985 r.). Ponadto w 1997 r. został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, a w 2005 r. – Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. W 2010 r. imię Jana Tarasina nadano Biuru Wystaw Artystycznych w Kaliszu.

WYBRANE WYSTAWY INDYWIDUALNE:
1962 – Galerie Lambert, Paryż
1965 – Konstsalongen Kavaletten, Uppsala
1968 – Galeria Krzysztofory, Kraków
1975 – Galeria Sztuki Współczesnej Zapiecek, Warszawa
1977 – Galeria Sztuki Współczesnej Zapiecek, Warszawa
1980 – Biuro Wystaw Artystycznych, Lublin
1980 – Galeria Krzysztofory, Kraków
1981 – Galeria Sztuki Współczesnej Zapiecek, Warszawa
1983 – Galeria 72, Chełm
1984 – Galeria Centrum Sztuki Studio, Warszawa
1985 – Galeria Zero, Tokio
1988 – Galeria Centrum Sztuki Studio, Warszawa
1991 – „Zeszyty”, Galeria Starmach, Kraków
1994 – „Klasycy współczesności”, Muzeum Narodowe, Warszawa
1995 – Wystawa retrospektywna, Galeria Zachęta, Warszawa oraz Muzeum Narodowe, Wrocław
1997 – Galeria Zapiecek, Warszawa
1998 – „Jan Tarasin”, Galeria ABC, Poznań oraz Zamek Książąt Pomorskich, Szczecin
1999 – „Jan Tarasin”, Starmach Gallery, Kraków
2002 – „Jan Tarasin, Fotografie”, Starmach Gallery, Kraków
2004 – „Jan Tarasin”, Galeria Sztuki Plastycznej KUL, Lublin
2005 – „Jan Tarasin, Obrazy”, Galeria Piekary, Poznań
2006 – „Jan Tarasin – malarstwo i prace na papierze 2005-1959”, Państwowa Galeria Sztuki, Sopot
2007 – „Jan Tarasin. Obrazy najnowsze”, CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa
2008 – „Jan Tarasin”, Galeria Stefan Szydłowski, Warszawa
2008 – „Jan Tarasin, Obrazy istotne”, Muzeum Mazowieckie, Płock
2009 – „Tarasin. Mała retrospektywa”, Muzeum Mazowieckie, Płock
2010 „Jan Tarasin”, Galeria FOTO-GEN, Wrocław
2012 „Jan Tarasin. W cieniu Awangardy”, Galeria Sztuki, Legnica.
2013 „W czym rzecz”, Galeria Bardzo Biała, Warszawa.
2017 „Metamalarstwo. Nieznane przestrzenne dzieła Jana Tarasina”, Galeria XX1, Warszawa

WYBRANE WYSTAWY ZBIOROWE:
1948 – 1. Wystawa Sztuki Nowoczesnej, Pałac Sztuki, Kraków
1955 – Ogólnopolska Wystawa Młodej Plastyki, Arsenał, Warszawa
1957 – 2. Wystawa Sztuki Nowoczesnej, Galeria Zachęta, Warszawa
1959 – Pologne – 50 ans de peinture, Musée d’Art et d’Historie, Genewa
1959 – I Biennale de Paris, Musée d’Art moderne de la Ville de Paris, Paryż
1964 – International Art Exhibition, National Museum of Art, Tokio
1965 – „20 lat PRL w twórczości plastycznej”, Galeria Zachęta, Warszawa
1965 – 8. Biennale de Sao Paulo, Sao Paulo
1969 – Exhibition of Contemporary Polish Art, National Gallery of Modern Art, Edynburg
1970 – „Malarstwo w Polsce Ludowej”, Muzeum Narodowe, Warszawa
1975 – „Krytycy sztuki proponują”, Galeria Zachęta, Warszawa
1978 – „Laureaci Nagrody Krytyki im. Cypriana Kamila Norwida”, Dom Artysty Plastyka, Warszawa
1979 – „Dokumenty rzeczywistości”, Muzeum Narodowe, Warszawa
1980 – „Rysunki i komentarze”, Muzeum Okręgowe, Radom
1984 – „Koncepcje przestrzeni w sztuce współczesnej”, Muzeum Narodowe, Warszawa
1987 – International Istanbul Contemporary Art Exhibition, Istambuł
1990 – Galeria Krzywe Koło, Muzeum Narodowe, Warszawa
1991 – Positionen Polen, Künstlerhaus Bethanien, Berlin
1996 – „Odwilż i sztuka około 1956”, Muzeum Narodowe, Poznań
1997 – „Granice obrazu. Malarstwo w Polsce lat dziewięćdziesiątych”, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa
2005 – „Malarze fotografują”, Bałtycka Galeria Sztuki, Słupsk
2006 – „Malarstwo polskie XXI wieku”, Galeria Zachęta, Warszawa